Menulis Cerpen Bahasa Bali



 

Raré Smanbara

            Katur majeng sisya SMA Negeri Bali Mandara

 

            Pustaka Widya Mandara kéto wastan perpustakaan driki. Perpustakaané patuh buka perpustakaan sekolah lianan, ané melénan perpustakaané mabukak uli semeng ngantos peteng. Sisyané setata ngraménin tongosé anggona malajah, persiapan lomba, lan ngalih bahan nulis penelitian. Ngantos ka peteng sekolahé setata rame ulian sisyané ané saat mautsaha nyujuh ipiané soang-soang.

Tiang nyambatang sisyané raré smanbara. Raré sané metu saking lebah pangkung, saking muncuk bukit. Saking genah-genah sané nenten kaarsa olih manusané. Setata kadadah kapanas bara baan pamanés idupe. Katandes kasesekan di bucu, kasepekang, nénten karungu. Katunan brana, katunan braya. Tusing ada galah mupulang angkian, wantah narima paduman nasibé saking sané sampun-sampun.

             Sekolahé munduhang raré-raré punika driki, micayang genah, miceyang galah nabdabin raga nunas pangajah-ngajah. Doh saking rerama lan kulawargané. Sekolah manados genah malajah tur dados genah madunungan. Guruné satmaka reramané ané sadia nulungin rikala nemu pikobet. Raréné sekadi nangun yasa idup aguron-guron, ngeret sakancan indriané pageh nunas ajah.

            Raré-raréné sami mabekal jengah ulian idupé madasar sengsara. Jengahé sekadi api sané morbor manahé apang setata maju. Raré-raréné sampun masatya jaga sareng-sareng nyaga api apang setata ngendih di atiné. Apiné satmaka sundih ring jalan rikala kapetengan. Apiné taler satmaka morbor ala sané nglintangin jalan. Raréné pada ngiketin samaya pacang nunas ajah sareng-sareng tur nemu suksés sareng-sareng. Kaweruhané anggé sarana nincapang kauripan, madingan pinceran roda idupé apang nemu kerta raharja.

            Sasukaté mriki mara tiang ngasanin daat mabuaté dadi guru. Ipidan tiang pepesan nglaleng, pepes kasép nekain kelas. Guruné tusing sida korupsi pipis, kanggoang korupsi waktu. Muridé masih demen, wiréh bedik kenehné malajah. Enu demenan maplalianan tur matunangan. Di kelas tiang tusing taén seken ngajain. Sisyané kabagiang LKS, lantas katundén nyawab. Tiang kapah nginutin kurikulum, wiréh kurikulumé satata maganti yén maganti menteri. Driki mara tiang ngasanin ketug nyelepin kelas. Wiréh raréné dini kritis-kritis, ané ngaenang sirep tiange tusing taen tis. Mara nyumunin tiang malajahang materi, makarya RPP tur makarya PTK, Penelitian Tindakan Kelas.

            Krisna Adi Putra salah sinunggil raré smanbarané. Ia kajumput saking genahné ring lebah désa Kintamani. Saking alit suba ngasanin déwékné dadi anak ubuh, kelas VI SD ia kalain mémé buin 6 bulané bapané nyarengin méméné luas ka gumi wayah. Putu Krisna kapiara sareng dadongné ring pondokné sané sampun réot. Apang sida nglanturang idup ia milu nulungin pamané mréténin punyan juuk. Pamané masih milu nulungin Putu Krisna apang sida masekolah SMP. Pangadegné berag cenik maciri uli cenik nandang lara. Nanging ia ngelah ipian nglanturang masekolah ento makrana ia milunin seléksi masuk sekolah driki.

Kabenengan tiang dados guru asuhné Putu Krisna sareng 30 diri raré sané lianan. Dados guru asuh tiang mangda uning ring kawentenan raréné indik latar belakang kulawargané, pikobetné di sekolah lan di asrama. Sabilang Sukra peteng wénten galah mapupul jagi nuturang pikobetné di sekolah lan asrama. Irika raréné negak ngiterin tiang, makejang raréné madué pikobetné soang-soang uli saking kulawarga sané nénten harmonis utawi broken home. Wénten sane katinggalan mémé utawi bapa. Raréné madué paiketan siki, saking kulawarga miskin. Tiang mautsaha mirengin makejang tutur raréné nyantos galah sirep ring asrama.

            “Pak, sukaté rerama tiang ngalain, tusing ada ané urati tekén padéwékan tiang. Idup tiangé rasayang kambang, tusing ada genah maencegang. Tusing ada ané nuturin tiang, tusing ada ané bangga kapining padéwékan tiang. Sabilang ngingetin ento, ngaénang tusing semangat malajah,” kéto Putu Krisna nutur sambil ngusapin yeh paningalan.

            Engsek tiang mirengin tuturné Putu Krisna, krasa baan sebetné ané tandanganga, “Putu sampunang mapineh buka kéto. Ingetang Putu tusing padidi. Enu ada dadong lan pamané sané olas tekén Putu. Enu masih ada timpal Putu dini sané sampun rumasat nyama. Ané ngarepin Putu apang nemu pajalan luung. Jani Putu suba ngelah kulawarga di sekolah ané dadi glantingin Putu. Eda kimud nuturang apa ané rasayang Putu. Bapak sareng nyama-nyama Putu nyadia mirengin.”

            “Inggih Bapak, tiang enu kimud matutur-tuturan wiréh kadung biasa tiang idup padidi tusing ada ajak matuturan. Driki tiang sampun madué kulawarga, nanging enu ada rasa kimud wiréh nyamané saking makudang kabupatén. Tiang déréng sida ngraketang raga. Saking mangkin tiang malajah nutur lan nincapang rasa manyama.”

            “Melah Putu suba nyak matuturan. Putu sareng nyama-nyamané mariki wiréh patuh ngelah keterbatasan ékonomi nanging ngelah semangat masekolah. Driki Putu sareng nyama-nyamané malajah nerima jelé melah nyamané. Jani jalan alih-alihin napi potensi utawi kewagedané soang-soang. Putu seneng makarya karya tulis ilmiah, tegarang ento telebang sinah Putu sida molihang préstasi.”

            Kéto tiang matuturan siduri sareng Putu Krisna mara karasa daat mabuat swadharma guru punika. Guru sané kaglantingin raré-raréné saking pikobetné tur nunas pamargi anggé nincapang kaweruhané lan parilaksanané. Inget tiang ring kecapin sastra agamané kruna Guru punika mawit saking Gu, gunatikha lan Ru, rupawarjita. Gunatikha mateges nenten kaiket antuk matéri utawi mamerih ring karya. Guruné sampunang buka bhagawan Drona sané milih-milih sisya tur mentingin materi. Rupawarjita mateges sida nulungin anake saking kasungsutan utawi kalaran. Guruné mangda nulad bhagawan Domya ané sida nulungin sisyané molihin pangweruhan. Yén nika sampun kalaksanayang wawu guruné sida digugu lan ditiru.

Ngawit patemon punika Putu Krisna nyangsan biasa matuturan ngajak nyamané, kéto masih ajak tiang. Ia pepes tepuk tiang di perpustakaané ngalih buku, seleg nincapang keterampilané nulis karya ilmiah. Saking lomba karya tulis Putu Krisna ngelah galah nincapang raga, sida nulis lan nlatarang tulisané. Akéh lomba sané sampun kasarengin sekadi lomba di Universitas Udayana, Politeknik Negeri Bali, Kementrian PUPR, lan di Universitas Sanata Dharma Yogyakarta. Akéh préstasi sane sampun kapolihang. Legan guru tuah besik, nepukin sisyané maju sida nemu rahayu.

            “Pak ampura tiang ten nyarengin plajahané di kelas, tiang nunas dispénsasi sareng timpal-timpal tiangé wiréh nyarengin lomba di Universitas Sanata Dharma Yogyakarta. Bénjangan tiang nunas tugas anggén tiang nyusul plajahané.”

            “Ngih Tu, telebin malu lombané. Joh lombané Putu menék pesawat? Tugasé dados ambil durinan.”

            “Ten Pak, santukan pandémi lombané lewat daring. Yén ten kénten sinah tiang maan ngasanin menek pesawat. Suksma Pak sampun urati kapining tiang ané ngawinang tiang sida nincapang raga.”

            “Bapak dados mangkin wantah ulian kapiwelasan anak. Bapak setata inget ring guru SD bapak Pak Madé Tésa ané ngaénang bapak demen nulis tur dot dadi guru. Mangkin wantah galah bapak ngwales tresna Pak Madé Tésa, antuk nyalanang swadharma dadi guru.”

“Tiang taler mapiutangan sareng Pak Wayan Yudana guru sané nulungin tiang medaftar ka sekolah driki. Buin pidan, yén swéca Widhi tiang nemu ané kaaptiang dadi peneliti. Tiang lakar nganggé ilmuné nulungin anaké sané kalaran.”

            “Melah Putu sida mapineh buka kéto. Sané jani melahang Putu malajah diastun pandemi sinah akéh kendalané. Sareng-sareng ngrastiti mangda gelis galah iraga matemu tatap muka malih.”

            Pemerintahé micayang kebijakan pembelajaran jarak jauh. Raré-raré smanbara matulak malih ka jero soang-soang malajah secara ngaraga. Putu Krisna nuturang déwékné nénten las ninggalang sekolah, wiréh di jumahné sinah liu pikobetné. Tiang sujatiné pateh wiréh tugas tiang nyangsan berat ngamargiang pembelajaran daring. Guruné ngajahin sinambi malajah nganggo téknologi nyarengin pelatihan lan wébinar.

Diastun kabanda jarak tiang mautsaha apang tetep uning ring kawentenan raré manbarané. Akéh sané nuturang rarénv malajah sambil nulungin reramané magarapan. Wénten sane nenten madué Hp, raréné selegenti nganggo Hp sareng nyamané. Wénten sané kabanda sinyal wiréh umahné di betén bukit. Sinah arus menék bukit apang polih sinyal. Putu Krisna polih ngubungin tiang ngangge whatsapp.

            “Bapak, tiang wenten gatra becik. Tiang polih béasiswa ring sekolah Pertamina. Tiang jagi masekolah gratis di Jakarta pak ngambil jurusan teknik lingkungan. Dija minab guminé ento. Ipidan sing sida tiang ngrambang. Jani guminé ento lakar tekain tiang. Tiang mautang yasa ring sekolahé puniki. Dumogi tiang sida ngwales.”

            “Selamat Tu, sayan bangga Bapak ngelah raré buka Putu. Mogi-mogi sida dadi tetuladan ring adik tingkat Putuné. Sapisanan Bapak nunas ijin sareng Putu lakar nulisin ceritané Putu apang dadi inspirasi tekén adik kelas Putuné.”

            “Suksma banget Pak, dumogi sida mawiguna sareng adik kelas tiangé. Tiang nyantosang bukune.”

Raréné tulya ikedis sikep sané makebah bulu lakar malajah makeber. Guruné sayaga mretenin kedis-kedisé punika apang melah tumbuhné. Rikala galahé sampun panumaya kedis sikep makeber nambung, guruné las ngalebang. Kedis sikep makeber nyujuh langit, nyujuh tatujoneé soang-soang. Guruné wantah nyantosang gatra i kedis sikep saha mapangapti apang mangguh rahayu.

Maret, 2022

                       Tugas:

                    1. Sebutkan dan jelaskan penerapan ajaran Dasa Yama Bratha dalam cerpen tersebut

                    2. Jawaban bisa diketik di kolom komentar

.  

Postingan Populer